ร้านข้าวราดแกง มีพื้นฐานมาจากวัฒนธรรมการรับประทานอาหารแบบสำรับของคนในสมัยก่อน ส่วนมากจะเป็นอาหารประเภทแกงเผ็ด ผัก และน้ำพริก ซึ่งเน้นความเรียบง่ายและกินข้าวได้มาก ต่อมาเมื่อคนไทยเปลี่ยนวิถีชีวิตโดยหันไปทำงานนอกบ้านกันมากขึ้น จึงมีการย่ออาหารสำรับให้เหลือแต่ข้าวสวยราดด้วยแกงและของเคียงแก้เผ็ด เพื่อความสะดวกในการรับประทาน

ตามหลักฐานที่ปรากฏในหนังสือของ ลาวัณย์ โชตามระ นักเขียนคนหนึ่ง ได้เขียนเล่าไว้ว่าเมื่อหลายร้อยปีก่อน บริเวณสี่แยกบ้านหม้อมีศาลาตาเพ็ง เป็นร้านขายข้าวแกงของตาเพ็งและยายพุก สองสามีภรรยาที่ทำอาชีพขายข้าวแกงอย่างเดียวจนร่ำรวยเป็นเศรษฐี จนได้ชื่อว่าเป็นราชาข้าวแกงแห่งเมืองหลวงสมัยนั้น ข้าวราดแกงในสมัยแรกจะขายแบบเป็นจานและเป็นชุดตั้งโต๊ะ ซึ่งมีให้เลือกทั้งแกงเผ็ด แกงจืด หรือสั่งเป็นชุดที่มีน้ำพริกผัก ปลาดุกย่างเพิ่มให้ โดยสามารถรับประทานได้ถึง 3-4 คน ในราคาโต๊ะละ 2 สลึง พร้อมข้าวสุกข้าวสวยแถมให้แบบไม่คิดราคาอีกด้วย ส่วนพวกที่กินแบบเจียมก็อยู่เจียม ก็จะรับประทานข้าว 1 จาน พร้อมกับข้าว 1 อย่าง ในราคาจานละ 3-4 สตางค์ มีเสื่อปูให้นั่งกิน ถ้าไม่อิ่มก็สั่งเพิ่มทั้งข้าวปลาและกับข้าว คิดราคาเพิ่มเข้าไปอีก โดยจุดนี้ถือเป็นจุดเริ่มต้นของการเปิดร้านขายข้าวแกงในกรุงเทพฯ อีกมากมายหลายร้าน