เมื่อวันก่อนมีปาร์ตี้กันเล็กน้อยที่บ้าน น้องที่สนิทกันขึ้นมาจากภาคใต้ เลยหอบหิ้วนำสะตอมาฝากมากมาย เรียกว่ารับประทานกันเป็นสัปดาห์ก็ไม่หมด งานนี้เลยต้องแกะเมล็ดออกแล้วนำไปดองกับน้ำเกลือไว้ก่อน ส่วนที่เหลือนำมาผัดกับวุ้นเส้น แถมด้วยการใส่กระเทียมโทนดอง และกระเฉดลงไปด้วย น้องสาวเรียกเมนูนี้ว่า “ผัดสามเหม็น” เรียกว่านอกจากกลิ่นจะกระจายไปไกล 3 บ้าน 8 บ้านแล้ว หลังจากรับประทานกันเสร็จนี่แทบไม่อยากพูดกันเลยค่ะ เพราะกลิ่นปากเหม็นไป 3 วันเลยทีเดียว

อันที่จริงครั้งนี้อยากพูดถึงผักชนิดหนึ่งที่คนไทยรู้จักกันเป็นอย่างดี “กระเฉด” เป็นผักที่ปลูกในน้ำ เวลาจะรับประทานต้องรูดนม (ฟองน้ำสีขาว) ออกให้หมด จากนั้นจึงนำมาเด็ดเป็นท่อนเล็ก ๆ ก่อนนำไปปรุงอาหารต่อไป แต่วันก่อนได้เปิดดู YouTube ถึงเรื่องผักกระเฉดอีกชนิดหนึ่งที่น่ารับประทานมาก เรียกว่า “กระเฉดชะลูดน้ำ” ต้นยาวเรียวสวย แถมไม่มีนมสีขาวอีกด้วย ทำให้เวลานำมารับประทานสะดวกยิ่งขึ้นกว่าเดิม
   
งานนี้ไม่รอช้ารีบบึ่งรถไปหาแหล่งปลูกกระเฉดชะลูดน้ำกันถึงถิ่น ณ อำเภอกบินทร์บุรี จังหวัดปราจีนบุรี ซึ่งก็คือสวนของ ป้าสมนึก พรมมี หรือ “ป้านึก” หนึ่งในเกษตรกรในพื้นที่ซึ่งทำนาควบคู่กับการปลูกพืชผักสวนครัว ก่อนจะหันมาปลูก “ผักกระเฉด” ขายเพียงอย่างเดียว เพราะได้ราคาดีกว่า และผักกระเฉดของที่นี่ถือได้ว่าเป็นของดีของเด่นที่ไม่ธรรมดา เรียกว่าเป็น “กระเฉดชะลูดน้ำ” ที่หารับประทานได้เฉพาะที่นี่เพียงแห่งเดียว ซึ่งความไม่ธรรมดานั้น ได้รับแรงบันดาลใจที่สรรค์สร้างขึ้นจากกระแสน้ำอันเชี่ยวกราดของแควหนุมานในช่วงฤดูฝนนั่นเอง

ป้าสมนึกเล่าว่า ทุก ๆ ปี ในหน้าน้ำหรือฤดูฝน ปริมาณของแม่น้ำสายน้อยแห่งนี้จะเอ่อล้นจนท่วมเรือกสวนไร่นาบริเวณรอบ ๆ จนหมด ช่วงเวลาดังกล่าวกิจกรรมทางการเกษตรเกือบทั้งหมดจะหยุดชะงักลง อาหารการกินหาได้ยาก แต่มีผักพื้นบ้านอยู่ชนิดหนึ่งที่กระแสน้ำจากแควหนุมาน ช่วยเปลี่ยนให้มีรสชาติหวาน กรอบและนุ่มกำลังพอดี ๆ  เกิดเป็นลักษณะเฉพาะของผักชนิดนี้ที่หากินได้เฉพาะในถิ่นตำบลเมืองเก่าแห่งนี้

“เดิมผู้คนแถบนี้ปลูกผักกระเฉดกันเป็นอาชีพกันมานานแล้ว แต่ทุก ๆ ปีพอน้ำท่วม จะได้กินผักกระเฉดที่อร่อยกว่าช่วงอื่น ๆ ของปี เพราะผักกระเฉดที่ถูกน้ำท่วม ส่วนนมหรือฟองน้ำสีขาวที่ช่วยพยุงต้นจะหลุดออก ทำให้ต้นชะลูดน้ำ ตั้งตรงและยาวขึ้น รสชาติก็จะเปลี่ยนไปเป็นหวานและกรอบนุ่มขึ้น ไม่เหมือนผักกระเฉดที่หากินได้ทั่วไป”
 
หลังน้ำลด ท้องนาเริ่มกลับสู่ภาวะปกติ เสียงของความต้องการผักกระเฉดชะลูดน้ำที่ได้กินกันเฉพาะช่วงน้ำท่วมก็ดังขึ้นทุก ๆ ปี  ในหมู่ชาวบ้านเองจึงเริ่มทดลองเลียนแบบธรรมชาตินำยอดผักกระเฉดไปกดน้ำหรือเลี้ยงต่อในน้ำเหมือนเวลาที่น้ำท่วมขัง ในครั้งแรก ๆ ยังไม่ประสบความสำเร็จ เพราะขาดความเข้าใจธรรมชาติของน้ำที่มีการเคลื่อนหรือไหลอยู่ตลอด ต่างกับสระที่ขุดขึ้น ซึ่งน้ำจะนิ่งไม่เกิดการหมุนเวียน เมื่อนำผักกระเฉดไปแช่ในบ่อที่น้ำไม่มีการหมุนเวียน ก็ปรากฏว่าแทนที่จะได้กินของอร่อย ๆ กลับได้เป็นยอดกระเฉดเน่ากลับมาแทน

“ลักษณะของน้ำหรือสระที่จะทำผักกระเฉดชะลูดน้ำได้ น้ำต้องมีการซึมออกหรือเข้าคล้ายน้ำในบ่อบาดาล ในบ่อนั้นมีการไหลและหมุนเวียนของน้ำอยู่ตลอดเวลา ผักจึงจะไม่เน่า แต่การหาบ่อน้ำลักษณะนี้ค่อนข้างยาก สมัยก่อนปลูกอยู่ที่หนึ่ง จะไปแช่น้ำให้ต้นชะลูดก็ต้องไปอีกที่ซึ่งอยู่ไกลออกไปมาก แต่ตอนนี้มีสระธรรมชาติที่เกิดจากเจ้าของที่ขุดดินไปขายอยู่ไม่ไกลนัก ใช้เป็นสระทำผักกระเฉดชะลูดน้ำมากว่า 20 ปีแล้ว”
 
การทำผักกระเฉดชะลูดน้ำ ต้องเริ่มต้นด้วยการปลูกผักกระเฉดให้ได้เสียก่อน จากนั้นจึงนำผักกระเฉดที่ได้ไปแช่หรือกดน้ำ ใช้เวลาประมาณ 3 วัน สำหรับผักกระเฉดยอดเล็ก และประมาณ 5 วัน หากเป็นผักกระเฉดยอดใหญ่ บริเวณที่นำหลักผักกระเฉดไปแช่น้ำนั้น มักเลือกบริเวณริมสระน้ำที่มีการหมุนเวียนน้ำได้ดี เพื่อให้สะดวกทั้งการปักหลักและการเก็บ นอกจากนี้ยังต้องมีการขึงตาข่ายโดยรอบแนวที่นำหลักไปปักเพื่อป้องกันสัตว์น้ำ เช่น ปลากินพืชที่จะเข้ามากัดกินยอดผักกระเฉดได้

การปลูกกระเฉดชะลูดน้ำนับเป็นภูมิปัญญาของคนพื้นบ้านอย่างแท้จริง ซึ่งป้านึกยังบอกด้วยว่าเคยมีคนนำไปปลูกที่อื่นแต่ก็ไม่สามารถทำได้แบบนี้ อาจเป็นเพราะแหล่งน้ำที่ปลูกไม่สะอาดพอ ดังนั้นเราจึงสามารถหากระเฉดชะลูดน้ำรับประทานแค่ที่ ตำบลเมืองเก่า อำเภอกบินทร์บุรี จังหวัดปราจีนบุรี ส่วนรสชาติและความกรอบอร่อยบอกเลยว่ายอดเยี่ยมกว่ากระเฉดธรรมดา เนื่องจากมีรสอ่อนกว่า อีกทั้งสามารถรับประทานได้ทั้งต้น และนำมาทำอาหารได้หลากหลายชนิด ซึ่งแน่นอนว่าครั้งนี้จะต้องมีเมนูสุดบันเทิงที่เรียกว่า “ผัดสามเหม็น” ให้ได้ลองชิมกัน
 
ที่ตั้ง : 6/1 หมู่ 15 ตำบลเมืองเก่า อำเภอกบินทร์บุรี จังหวัดปราจีนบุรี 25110
โทร. 08-9036-6228
 

---