ไอศกรีม หรือไอติม ที่เรารู้จักกันมานี้มีประวัติยาวนาน มีหลายกระแสที่อ้างว่าตัวเองเป็นแม่แบบของการทำไอศกรีม ไม่ว่าจะเป็น โรมัน เปอร์เชีย และจีน จากที่ค้นคว้าหาข้อมูลอยู่นานเราก็ยังไม่ได้ข้อสรุปที่แท้จริงว่าชาติใดกันแน่ที่เป็นผู้ริเริ่มคิดค้นขนมหวานเย็นฉ่ำล้ำค่าอย่าง ไอศกรีมมาให้ชนรุ่นหลังได้ลิ้มลองกัน

แต่ถ้าถามถึงความเชื่อส่วนตัว (ของผู้เขียน) ชาติที่ริเริ่มคงเป็นประเทศจีน เนื่องจากมีการเล่าอ้างว่าตนนั้นได้รู้จักกับเจ้าไอศกรีมมาตั้งแต่เมื่อ 4,000 ปี ก่อนหน้านี้ ซึ่งลักษณะของไอศกรีมในประเทศจีนทำมาจากข้าวบดผสมกับนมสดที่เย็นจนเป็นน้ำแข็ง การก่อกำเนิดไอศกรีมตามตำนานประเทศจีนระบุว่าเป็นเรื่องของความบังเอิญแท้ ๆ เป็นที่ทราบกันดีว่าประเทศจีนในสมัยนั้นเพิ่งจะมีการรู้จักรีดนมจากสัตว์เลี้ยงที่อยู่ในฟาร์ม เมื่อรีดออกมาจำนวนมากก็บริโภคไม่หมดประกอบกับน้ำนมเป็นสินค้าที่มีราคาแพงมาก ๆ คนชั้นสูงเห็นท่าไม่ดีจึงเกิดแนวคิดนำน้ำนมไปหมกซ่อนไว้ในหิมะเพื่อต้องการที่จะถนอมน้ำนมเอาไว้รับประทาน (หรือคิดแอบซ่อนไม่ให้คนอื่นได้ลิ้มรสนมก็มิทราบได้) จนทำให้น้ำนมที่ซุกไว้เกิดการแข็งตัว เป็นลักษณะของไอศกรีมนมที่เราเห็นในปัจจุบัน ส่วนหลักฐานที่มีการระบุไว้ชัดเจนเป็นเรื่องของจักรพรรดิจีนแห่งราชวงศ์ชาง ในช่วงค.ศ. 618-697 ท่านทรงมีพ่อครัวถึง 94 คน สำหรับทำหน้าที่ปรุงไอศกรีมโดยใช้นมควาย แป้ง กับการบูร เป็นส่วนผสม และการทำไอศกรีมนี้ก็ถูกถ่ายทอดไปยังคนอินเดีย และชาวเปอร์เชียอีกด้วย

ส่วนอีกตำนานหนึ่งมาจาก นายโทมัส อาร์ควินนี่ ที่เล่าว่า การรับประทานไอศกรีมน่าจะเริ่มต้นกันมาตั้งแต่สมัยจักรพรรดิเนโรห์ แห่งอณาจักรโรมัน ที่ได้พระราชทานเลี้ยงไอศกรีมแก่เหล่าทหารหาญที่อยู่ในกองทัพของพระองค์ซึ่งไอศกรีมนั้นเป็นของหวานที่พระองค์ทรงโปรด ไอศกรีมในยุคนั้นทำจากเกล็ดหิมะราดด้วยน้ำผึ้ง โดยได้ทรงมีบัญชาให้ทาสขึ้นไปบนยอดเขาแอพเพนไนน์ (Apennine) เพื่อเก็บเอาหิมะกับนํ้าแข็งลงมา แล้วปรุงรสด้วยนํ้าผึ้งกับไวน์และผลไม้ต่าง ๆ ต่อมาเรียกไอศกรีมประเภทนี้ว่า เชอร์เบท (Sherbet) นั่นเอง
 
บางตำนานไอศกรีมก็ย้อนยุคไปถึง 400 ปีก่อน ค.ศ. โน่น โดยกล่าวว่าชนชาวเปอร์เชียต่างหากที่เป็นผู้คิดทำไอศกรีมก่อนใครๆ เขานำนํ้าดอกกุหลาบกับเส้นหมี่ฝอย (vermicelli) มาปรุงเป็นของหวานคล้ายพุดดิ้ง (pudding) แล้วโรยด้วยนํ้าแข็งที่เจือหญ้าฝรั่น (saffron) กับสมุนไพรบางชนิด ของหวานนี้เสิร์ฟสำหรับพระราชวงศ์ในวังหลวง ปัจจุบันชาวอิหร่านรู้จักกันดีในชื่อว่า “ฟาลูเดห์” (faloodeh) ซึ่งฟาลูเดห์ในปัจจุบันได้ถูกแต่งเติมและเปลี่ยนหน้าตาไปตามยุคสมัย แต่สิ่งที่ยังอยู่ในนั้นก็คือเกล็ดน้ำแข็ง และเส้นหมี่

จะเห็นได้ว่าการทำไอศกรีมในยุคก่อนมักมาจากหิมะ หรือเกล็ดน้ำแข็ง แต่ทราบกันหรือเปล่าว่าเครื่องทำไอศกรีมนั้นถูกคิดค้นได้ครั้งแรกจาก แม่บ้านชาวนิวเจอร์ซีย์ นามว่าแนนซี จอห์นสัน ในปี ค.ศ. 1846 เธอได้ประดิษฐ์ถังทำไอศกรีมแบบใช้มือหมุน (hand cranked batch freezer) ถังนี้จะแช่อยู่ในนํ้าแข็งที่โรยเกลือ โดยอาศัยหลักการว่า เกลือจะเป็นตัวดึงดูดความร้อนออกจากถัง ทำให้นมและครีมเย็นจัดตํ่ากว่าศูนย์องศาและแข็งตัว สำหรับรสชาติของไอศกรีมก็ได้มีการพัฒนาขึ้นอย่างยิ่งหลากหลายเช่นกันในช่วง ปลายศตวรรษที่ 18 โดยเฉพาะการเอาครีมหรือช็อกโกแลตมาราดหน้าไอศกรีมดังเช่นที่เรียกกันว่า ฮอตฟัดจ์ (hot fudge) วิปครีม (Whipped cream) หรือว่าซันเด(Sundae) ซึ่งมีตำนานแตกต่างกันไป และอีกตำนานหนึ่งระบุว่าเภสัชกรที่มีสกุลว่าอีแวนสตัน (Evanston) แห่งรัฐอิลลินอยส์ ได้เร่ขายไอศกรีมของเขาซึ่งมีช็อกโกแลตราดหน้า โดยขายเฉพาะในวันอาทิตย์ซึ่งเขาหยุดงานและแปลงชื่อจาก Sunday ซึ่งสะกดด้วย D-A-Y เป็น D-A-E
 
มาถึงไอศกรีมในบ้านเรากันบ้าง ไอศกรีมเข้ามาในช่วงสมัยรัชกาลที่ 5 เป็นหนึ่งในวัฒนธรรมตะวันตกที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงนำมาเผยแพร่ในสยาม หลังเสร็จประพาสอินเดีย ชวาและสิงคโปร์ น้ำแข็งในตอนแรก ๆ ก็ยังไม่สามารถผลิตในประเทศได้ จึงต้องนำเข้าจากประเทศสิงคโปร์ เมื่อไทยสั่งเครื่องทำน้ำแข็งเข้ามาก็เริ่มมีการทำไอศกรีมกินกันมากขึ้น ถือว่าไอศกรีมเป็นของเสวยเฉพาะสำหรับเจ้าขุนมูลนายเท่านั้น โดยไอศกรีมในพระราชวังนั้นจะทำจากน้ำมะพร้าวอ่อน ใส่เม็ดมะขามคั่ว จนต่อมาเมื่อมีโรงงานทำน้ำแข็งชาวบ้านจึงคิดทำไอศกรีมกินเองบ้าง โดยทำไอศกรีมกะทิให้มีลักษณะเป็นน้ำแข็งละเอียดใส ๆ รสหวานไม่มาก และมีกลิ่นหอมของดอกนมแมว ในสมัยนั้นวิถีการกินของผู้คนจะนิยมกินอาหารกันในเรือนแพ เหมือนที่สมัยนั้นจะขายก๋วยเตี๋ยวหรือกาแฟกันบนเรือ

ลักษณะของไอศกรีมกะทิใส่ถ้วยพร้อมโรยด้วยถั่วลิสงคั่วก็มีมาตั้งแต่สมัยนั้น ซึ่งต่อมาได้ถูกเพิ่มด้วยเครื่องเคราต่าง ๆ อาทิ ลอดช่อง เม็ดแมงลัก และขนุนฉีกเข้าไป อีกทั้งยังดัดแปลงเพิ่มความเข้มข้นมากขึ้นให้เหมือนกับไอศกรีมของต่างชาติ ส่วน ไอศกรีมหลอด หรือไอศกรีมแท่งก็เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 7 โดยใช้น้ำหวานใส่หลอดสังกะสี จากนั้นเขย่าให้แข็ง และมีก้านไม้เสียบ โดยจะใส่ถังขับไปขายตามถนน สั่นกระดิ่งเป็นสัญญาณเพื่อเรียกลูกค้า นอกจากนี้ยังมีจุดขายที่การลุ้นไอศกรีมฟรีจากไม้เสียบที่หากมีสีแดงป้ายอยู่ก็จะได้กินฟรีอีกหนึ่งแท่งด้วย ซึ่งไอศกรีมแบบหลอดก็มีการพัฒนาจนมาเป็นไอศกรีมโบราณที่มีส่วนผสมของนมโดยมีลักษณะเป็นแท่งสี่เหลี่ยม อาจทานเป็นแท่ง หรือตัดใส่ถ้วยรับประทานก็ได้ จากนั้นมาก็เป็นยุคของไอศกรีมแบบวัฒนธรรมตะวันตกแท้ ๆ จนถึงปัจจุบัน

บริษัทที่ผลิตไอศกรีมแห่งแรกในประเทศไทยได้แก่ บริษัทป๊อบผู้ผลิตไอศกรีมตราเป็ด ซึ่งได้สั่งซื้อเครื่องทำไอศกรีมจากต่างประเทศ เพื่อให้ผลิตไอศกรีมได้ครั้งละมาก ๆ เน้นความสะอาดและคุณภาพ ทำให้ไอศกรีมเป็นที่นิยมอย่างรวดเร็ว ไอศกรีมตราเป็ดยุคแรกยังเป็นไอติมหวานเย็น ต่อมาจึงมีการดัดแปลงรสชาติใหม่ ๆ เป็นรสระกำ เฉาก๊วย ลอดช่อง โอเลี้ยง ข้าวเหนียวแดง ถั่วดำ ฯลฯ พร้อมกับนำสูตรใส่นมจากต่างประเทศใส่ถ้วย ทำให้เนื้อไอศกรีมละเอียดและเนียน คนจึงนิยมกินกันมาก จนกระทั่งปี 2520 “ศาลาโฟร์โมสต์” จึงเกิดขึ้น เพื่อให้ลูกค้าได้นั่งกินไอศกรีมกันที่ร้าน ซึ่งเป็นที่นิยมมากในหมู่วัยรุ่น เด็กมัธยมสมัยนั้นเลิกเรียนหรือดูหนังเสร็จต้องนัดกันไป ที่ศาลาโฟร์โมสต์

เชื่อว่าหลังจากที่ได้อ่านจนจบคุณต้องกำลังอยากไอศกรีมอย่างแรง ทีนี้ก็ขึ้นอยู่กับคุณแล้วว่าต้องการกินไอศกรีมแบบแท่ง หรือแบบถ้วย ไอศกรีมโบราณหรือร่วมสมัย ไอศกรีมราคาถูกหรือราคาแพง แต่อย่าลืมล่ะว่าถ้ากินเยอะไปมันก็ไม่ดีต่อสุขภาพเหมือนกันนะจ๊ะ
 

---