การตุ๋น เป็นหนึ่งในวิธีการทำอาหารที่เราได้รับอิทธิพลมาจากประเทศจีน ดังนั้น การที่เครื่องตุ๋นจะประกอบไปด้วยสมุนไพรจีนก็คงไม่แปลกนัก โดยเครื่องยาจีนที่นำมาใช้ในการตุ๋นนั้นมีอยู่มากมายหลายสิบชนิด จึงขอยกตัวอย่างที่พบบ่อยมาเพียง 6 ชนิด ได้แก่

1. เก๋ากี้ หรือ โกจิเบอร์รี ลักษณะเป็นเม็ดเล็กๆ สีแดง อยู่ในตระกูลเดียวกันกับเบอร์รี โดยชาวจีนนิยมรับประทานตุ๋นร่วมกับยาจีนถือเป็นยาบำรุงชั้นเยี่ยมที่มีค่า ORAC ที่สามารถดูดซับอนุมูลอิสระในออกซิเจนได้ถึง 25,300 Unite ในเก๋ากี้นั้นมีสารแอนติออกซิแดนท์สูงกว่าในพืชทั่ว ๆ ไป เพราะมีสารฟลาโวนอยด์ที่ช่วยให้เม็ดเลือดแดงไม่ถูกอนุมูลอิสระทำลาย มีวิตามินซีสูงกว่าส้มถึง 500 เท่า มีเบต้าแคโรทีนสูงกว่าแคร์รอต อีกทั้งยังมีใยอาหารถึงร้อยละ 20 และมีแคลเซียมสูงกว่าในผักบรอกโคลี นอกจากนี้ยังมีธาตุเหล็ก ทองแดง วิตามิน A วิตามิน B2 ฟอสฟอรัส สังกะสี เจอร์เมเนียม ซีลีเนียม เป็นต้น

2. เง็กเต็ก นิยมใช้ส่วนรากมาเป็นยาและเครื่องตุ๋น รากของเง็กเต็กมีลักษณะยาว เรียว แบน มีสีเหลืองอ่อนค่อนไปทางขาวนวล หากเก็บไว้นาน ๆ จะมีสีน้ำตาลอ่อนไปถึงคล้ำหากถูกอากาศ ให้รสหวานเย็นปนฝาดเล็กน้อย มีสารประกอบที่สำคัญคือ มิวคัส อัลคาลอยด์ กรดนิโคตินิก วิตามิน A เป็นสมุนไพรที่มีฤทธิ์เย็น จึงช่วยในการขับพิษไข้ แก้ร้อนใน แก้ไอ ขับลม แก้ท้องอืดได้

3. ปักคี้ หรือ อึ่งคี้ เป็นพืชล้มลุกในตระกูลถั่ว มีรสหวานเล็กน้อย ไม่มีกลิ่น มีฤทธิ์ร้อน เป็นยาบำรุงกำลัง ขับปัสสาวะ ลดอาการบวมน้ำ แก้อาการเหงื่อออกง่าย แผลเปื่อยเรื้อรัง ช่วยย่อยอาหาร แก้อาการอ่อนเพลีย ท้องร่วง ต้านเชื้อแบคทีเรีย แก้อาการอักเสบ เสริมภูมิต้านทานให้ร่างกาย ปกป้องการทำงานของตับ ช่วยลดการสูญเสียโปรตีนออกมาพร้อมปัสสาวะเพราะสาเหตุจากไตทำงานผิดปกติ

4. ตังเซียม เป็นยาบำรุงกำลัง ช่วยทำให้เจริญอาหาร ช่วยบำรุงเลือด และแก้อาการอ่อนเพลีย ตังเซียมเป็นพืชไม้เลื้อย ในกลุ่มของต้น Codonopsis Pilosula ต้นไม้ชนิดนี้จะมีรากที่มีลักษณะเด่นคล้ายหัวโสม อีกทั้งยังมีสรรพคุณเด่นในด้านการบำรุงร่างกายคล้าย ๆ กับโสมอยู่หลายประการ แต่ข้อดีของมันคือปลูกง่ายกว่าโสม ได้ผลผลิตเร็ว ไม่ต้องใช้ความละเอียดอ่อนในการปลูกเท่าโสม (โสมใช้เวลาปลูกอย่างน้อย 5-6 ปี) เพราะเหตุนี้ราคาของตังเซียมจึงถูกกว่าโสม หาง่ายกว่า แต่สรรพคุณใกล้เคียงกัน นั่นจึงเป็นที่มาของสมญานาม “โสมคนจน”

5. โป๊ยกั๊ก หรือ จันทน์แปดกลีบ จัดเป็นพืชขนาดเล็ก ส่วนผลซึ่งเป็นส่วนที่เรานำมาใช้เป็นเครื่องเทศประกอบอาหารรับประทานกันนั้นจะเป็นกลีบ โดยรอบมีอยู่ 8 กลีบ รูปร่างคล้ายกับดาว ผลแห้งมีกลีบที่หนาและแข็งเป็นสีน้ำตาลเข้ม และภายในจะมีเมล็ดรูปไข่แบนๆ อยู่ 1 เมล็ด มีกลิ่นหอมมาก มีสรรพคุณช่วยป้องกันอาการเหน็บชา และบรรเทาอาการปวดหลังได้ บรรเทาอาการหวัดและขับเสมหะ หรืออาการไอ บรรเทาอาการอักเสบของร่างกาย และต่อต้านเชื้อไวรัสต่าง ๆ ช่วยแก้อาการปัสสาวะขัด

6. แปะเจียก เป็นพืชชนิดหนึ่งในสกุลโบตั๋น ดอกมีขนาดใหญ่และกลม บานแล้วมีกลิ่นหอม เมื่อบานดอกมีทรงเหมือนถ้วย กลีบดอกสีชมพู เกสรสีเหลือง รากด้านนอกเป็นสีน้ำตาลแดงอ่อนหรือขาว ใช้เป็นยาบำรุงตับ รากที่ปอกเปลือกออกแล้วใช้เป็นยาบำรุงเลือด ลดเหงื่อ แก้ปวด ปวดหัว ดับร้อน แก้โลหิตจาง